Pinus sylvestris
Sosna pospolita, Pinus sylvestris L.

Rodzina Sosnowate (Pinaceae)

Gatunek rodzimy; tolerancyjny co do gleby, światłolubny, wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza [1, 2]

Szybko rosnące drzewo o szerokim zasięgu geograficznym, od Portugalii i Szkocji po Morze Ochockie [1, 2].

Kwiaty żeńskie
Kwiaty męskie
Ziołolecznictwo
Szyszka
Drzazga
Igły
Młode pędy

Pojedynczy kwiat żeński sosny pospolitej jest zbudowany z żółtawozielonkawej łuski wspierającej i leżącej na niej czerwonawej łuski nasiennej zawierającej po dwa zalążki, które po procesie zapylenia i zapłodnienia przekształcają się w nasiona.
Kwiaty sosny są zebrane w kwiatostany - kilku milimetrowe szyszeczki.

sosna pospolita, Pinus sylvestris, kwiat żeński

W ziołolecznictwie stosowane są pąki i młode pędy sosny, z których, po zasypaniu cukrem, przygotowuje się smaczny syrop na kaszel.

"Pąki i pędy sosnowe zawierają: do 0,4% olejku, diterpenowe kwasy żywiczne, flawonoidy, związki gorzkie, substancje woskowe (...), witaminę C, cukry. Wyciągi z pąków i młodych pędów wchodzą w skład preparatów wykrztuśnych (Sirupus Pini, Sirupus Pini compositus), stosowane są też do inhalacji (Pinimentol) oraz leki moczopędne." [3]

sosna pospolita, Pinus sylvestris, kwiat męski


Kwiaty męskie sosny pospolitej wytwarzają się na młodych pędach i produkują olbrzymie ilości żółtego pyłku.

"Kwiat samczy ukazuje się w maju na tegorocznych pędach w postaci kotków w górę wzniesionych; te zawierają w sobie wiele siarczysto-zółtego pyłku, któren wiatrem rozproszony znaczne niekiedy pokrywa przestrzenie i nieraz był powodem do zabobonnych wieści o upadłym dżdżu siarczystym." [4]

sosna pospolita, Pinus sylvestris, szyszka


Po zapyleniu kwiaty żeńskie sosny pospolitej stają się różowymi szyszeczkami i zaczynają się przechylać na bok (1). Następnie taka szyszeczka rośnie i zielenieje (2). Na końcu dochodzi do jej drewnienia i otwarcia (3), które pozwala uwolnić się dojrzałym w międzyczasie nasionom.

"chłopi u nas często naumyślnie nadcinaia pień drzew [sosnowych] (...), aby w to miéysce sprowadzić żywicę, potém część tę pnia wyrębuią i drzazgę z niéy, bardzo smolną, drogo przedaią albo dla swoiéy wygody do rozniecenia ognia lub do oświecenia pomieszkań używaią, (...), niedźwiedzie niekiedy także przez podrapanie kory ostremi pazurami, szkodliwy wypływ żywicy zrządzaią" [5]

sosna pospolita, Pinus sylvestris, igły

Igły sosny pospolitej występują po dwie, są pokryte woskowym nalotem i mają kolor szarawozielony. Charakterystyczne jest też ich skręcenie wzdłuż własnej osi.

"Do przełomu wieku XIX i XX na Kurpiach w czasach głodu przyrządzano chleb z suszonych i sproszkowanych igieł sosnowych mieszanych z mąką żytnią, jęczmienną bądź grochową" [6]

sosna pospolita, Pinus sylvestris, młode pędy

"Młode gałązki sosny oraz młode męskie kwiatostany są pyszne na surowo. Zawierają bardzo dużo witaminy C. Można je dodawać do sosów i zup. Nadają się również na sos do spaghetti świetnie imitujący pesto" [6]

Dąb szypułkowy, Quercus robur

Literatura:

1. Seneta W., Dolatowski J., 2006."Dendrologia" Wydanie II poprawione i uzupełnione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. s. 60

2. Bugała W., 1991. "Drzewa i Krzewy dla terenów zieleni" wydanie II. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1991. s. 73-74

3. "Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa" pod redakcją H. Strzeleckiej i J. Kowalskiego, 2000. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. s. 522-523

4. Józef Gerald-Wyżycki, 1845. Zielnik Ekonomiczno - Techniczny. Drukiem Józefa Zawadzkiego, Wilno 1845. s. 107-111

5. Michał Szubert. Warszawa 1827. "Opisanie Drzew i Krzewów Leśnych Królestwa Polskiego". DRUKARNIA N. GLÜCKSBERGA. s.317-330

6. Łuczaj Łukasz, 2013. "Dzika kuchnia". Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa. s. 262-265

opracowała Anna Górska, Wrocław 2015