
Platan klonolistny, Platanus ×hispanica Mill. ex Münchh.(P. ×acerifolia (Aiton)Willd., P. ×hybrida Brott.
)Rodzina Platanowate (Platanaceae)
Najprawdopodobniej mieszaniec północnoamerykańskiego platana zachodniego i śródziemnomorskiego platana wschodniego. Lubi gleby wilgotne, głębokie i w miarę żyzne, światło- i ciepłolubny, odporny na zanieczyszczenia powietrza [1, 2].
Drzewo o szerokiej koronie, żyje przynajmniej 200-300 lat. Doskonały do obsadzeń miejskich i poprzemysłowych [1, 2, 4].
W dawnej Polsce
Bałagan w nazewnictwie
Kuliste kwiatostany
Maczugowaty orzeszek
Kuliste owocostany
Liście naprzemianległe
Kora - odpada płatami
Wodoklon
Pokrój
Dawniej w Polsce platana nazywano jaworem, a klon jawor był zwany klonem jaworowym. Oba gatunki mają podobną korę i kształt liści, ale jak słusznie zauważył Szubert (1827):
"Jawory właściwe [Platanus] maią owoce w kulę zebrane, Klony zaś wydaią skrzydlaki, liście u Jaworów [Platanus] są naprzemian ległe, na Klonach zaś na przeciw siebie wyrastaią..." [3]
Kilkanaście lat później podobnie o tym bałaganie w nazewnictwie wypowiadał się Kozłowski (1845), poszedł on o krok dalej proponując polską nazwę platan, którą dziś wszyscy się posługujemy.
„Dotychczas tylko w ogrodach utrzymuje się. Drzewo to nazywają często ogrodnicy Platanem wywodząc jego nazwisko od wyrazu polskiego plat, wskazującego sposób odrywania się kory jego od pnia. Wyrazem jawor oznacza u nas lud klon jaworowy (acer pseudoplatanus), i nawet poeci nasi, jak np. Karpiński biorą go zawsze w tem znaczeniu: albowiem wspominają że jest to drzewo leśne, nie zaś ogrodowe; a zatem to co Kluk i inni nasi botanicy zowią jaworem, nazywać się powinno inaczej, np. platanem.” [5]
Platan klonolistny jest wiatropylny. Jego pojedyncze kwiaty są niepozorne, tworzą one ładnie wyglądające kwiatostany, rozdzielnopłciowe główki na długich szypułach, które wyrastają na końcach krótkopędów.
Pojedynczy owoc tego gatunku to wrzecionowaty orzeszek długości około 1 cm, u podstawy którego znajduje się pęczek szczecinek.
Owoce platana są zebrane w kuliste owocostany na długich szypułach.
Liście tego gatunku są dłoniasto klapowne i przypominają liście klonu pospolitego. U platna są one jednak ułożone skrętolegle, a u klonu naprzeciwlegle.
Bardzo charakterystyczną cechą platana jest jego łuszcząca się dużymi, cienkimi płatami kora.
Platany, zwano kiedyś wodoklonami [7]. Lubią one brzegi wód, ich owoce są przenoszone zarówno przez wiatr, jak i przez płynącą wodę.
"Platanus acerifolia, drzewo wytrzymałe, udaje się w każdym gruncie, szczególniej jednak lubi lekki, głęboko żyzny, w wystawie zasłonionéj. Rozmnażają się z nasion, odkładów i gałązek posadzonych wcześnie na wiosnę, mających piętkę dwuletnią. Drzewa tego owady nie tykają. " [6]
Literatura:
1. Seneta W., Dolatowski J., 2006."Dendrologia" Wydanie II poprawione i uzupełnione. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. s. 225-226
2. Bugała W., 1991. "Drzewa i Krzewy dla terenów zieleni" wydanie II. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1991. s. 144-146
3. Michał Szubert. Warszawa 1827. "Opisanie Drzew i Krzewów Leśnych Królestwa Polskiego". DRUKARNIA N. GLÜCKSBERGA s. 287-288
4.The Arboricultural Journal 1994, Arboricultural Association, Uniwersytet Cornell s.141 - (ang.) dostęp 14.07.2017
5. Kozłowski W., 1845. "Słownik leśny, bratny, bursztyniarski i orylski"."Sylwan. Zbiór Nauk Leśnych i Łowieckich", tom XXI. Drukarnia S. Orgelbranda Księgarza i Typografa. Warszawa 1845. s. 165-166
6. Czepiński M., 1841. "Powszechne Ogrodnictwo".Nakładem Gustawa Sennewalda Księgarza, Warszawa, 1841. s. 443
7.Czerwiakowski I. R., 1859."Opisanie Roślin Dwulistniowych, Lekarskich i Przymysłowych. Botaniki szczególniej część trzecia..." W Drukarni C. K. Uniwersytetu, Kraków 1859. s. 933
opracowała Anna Górska, Wrocław 2017